HemelsBrussel Een nieuw instrument voor vergelijkende en beredeneerde visualisatie van luchtfoto's van het gewest

Toen de Directie Studies en Planning van Brussel Stedelijke Ontwikkeling (ex-BROH) eind 2006 achter in een kelder incomplete series luchtfoto's vond die eigendom waren van een niet meer bestaand ministerie, besloot ze dit archief opnieuw samen te stellen, zodat het zijn verhaal kon vertellen aan Brusselaars en nieuwsgierigen: eerst in twee boeken die werden uitgegeven in 2008 en 2009, vervolgens op de website die onlangs online is gegaan en de naam "HemelsBrussel" (of: Oud-Brussel vanuit de lucht) draagt.

Een instrument voor vergelijkende en beredeneerde visualisatie

De nieuwe tool maakt een vergelijkende visualisatie van het gewestelijke grondgebied mogelijk, want de foto's zijn afkomstig van verschillende vluchten over het gewest (1930/1935, 1953 en 1971). Deze foto's zijn samengevoegd en worden zodanig gepresenteerd dat ze systematisch vergeleken kunnen worden met meer recente foto's (2004 en 2012), ongeacht hun schaal.

Het gaat ook om een onderbouwd visualisatie-instrument, want er zijn cartografische lagen aan toegevoegd om de verstedelijking van de Brusselse agglomeratie te verduidelijken. Deze thematische kaarten zijn afkomstig uit de onderzoeken die gepubliceerd zijn in de verschillende Overzichten die de Directie Studies en Planning publiceert (van het kantorenpark, van de handel, van de productieactiviteiten) en de twee eerder genoemde publicaties, die eveneens zijn uitgegeven door deze dienst. Het groene patrimonium is in kaart gebracht door de Directie Monumenten en Landschappen (inventaris van de merkwaardige bomen). Ook de UrbIS-basiskaart is opgenomen in het programma.

De website HemelsBrussel

De website is drietalig (Frans, Nederlands en Engels) en biedt de mogelijkheid om ofwel twee kaarten/foto's te vergelijken die samen evolueren (gesynchroniseerde navigatie), ofwel één grote kaart/foto te bekijken.

De verschillende functies zijn toegankelijk via de tabbladen van de "menubalk" boven aan het scherm. Er is ook een gebruiksaanwijzing beschikbaar.

Men kan een locatie kiezen door een straatnaam en een huisnummer in te voeren.

Vervolgens moet men de periode van de luchtfoto's kiezen en ook een thema kiezen uit de ca. twintig thematische cartografische lagen (Geschiedkundig/Erfgoed, Mobiliteit, Residentieel, Instellingen, Economie enz.).

Het is aan de gebruiker om te spelen met de functies en bijvoorbeeld de omwallingen van de 13e en 14e eeuw te ontdekken, de tuinwijken van de jaren 1920, het tramnet, de Zenne enz. Amuseer u! Verken en vergelijk Brussel in de loop van de 20e eeuw!

Tot slot is het ook mogelijk af te drukken wat u op uw scherm ziet. Voor het afdrukken wordt er een pdf-bestand gegenereerd van de betrokken plaats met alle gewenste lagen. Er kan ook een bijschrift opgenomen worden in het bestand. Vervolgens kan het pdf-bestand afgedrukt worden.

Hoe is Brussel geëvolueerd sinds 1930?

Op deze vraag biedt het project HemelsBrussel een antwoord, op verschillende manieren en voor verschillende periodes.

Als men naar de architectuur kijkt, door heel sterk in te zoomen op de – oude of recente – luchtfoto's, stelt men vast dat het Justitiepaleis niet veranderd is, ook al is de dakkoepel niet meer helemaal dezelfde als in 1930. Het Noordstation bevindt zich niet meer op dezelfde plaats als in 1953 en de ondergrondse verbinding tussen het Noord- en het Zuidstation heeft het stadscentrum in twee gedeeld. Het vliegveld van Haren, waar kleine en grote tweedekkers klaar stonden om op te stijgen, behoort al lang tot het verleden, terwijl er in 1971 nog trams langs de beurs reden.

Iedereen wil eerst weten wat er zich vroeger bevond op de plaats waar hij nu woont.

Maar wat is er overgebleven van de kastelen en grote villa's die vroeger de woonkern omgaven? Wat is er in de plaats gekomen van de kastelen van de bankier Brugmann, aan de laan die zijn naam draagt? De tuinwijken hebben de tand des tijds dan weer wel doorstaan: Terdelt in Schaarbeek, Diongre in Molenbeek en Kapelleveld in Sint-Lambrechts-Woluwe.

In 1930 kabbelde het water van de Zenne in verschillende armen door Anderlecht naast talrijke industriegebouwen. In 1953 drukten twee lange hallen hun stempel op de Vismarkt. Dat zou nog twee jaar zo blijven. In 1971 begon de Noordwijk aan een grote transformatie, die in 2004 nog altijd niet voltooid was.

Tot 1953 was de stad goed afgelijnd rond de parken, daarna trad de versnippering in. De stad dijde uit tot aan de tuinwijken, die vroeger in de rand genesteld waren, en kapselde deze ten slotte in.

Er kwam variatie in de stedenbouwkundige structuur, ook al werden de huizen, kantoren, fabrieken en grote handelszaken verder hoofdzakelijk langs de straten, lanen en boulevards gevestigd. De versnippering, in verschillende vormen (torengebouwen of villa's, industrie- of bedrijvenparken), is van ondergeschikt belang gebleven.

Hoe heeft de grondinname van de kantoren zich ontwikkeld? Het begon met een centrale vlek die steeds groter werd en uiteindelijk uit elkaar viel in verspreide vlekken. Het lager liggende gedeelte van de Koningsstraat, met de monumentale trap, was dat al zo voor de bouw van het Rijksadministratief Centrum? Hoeveel herenhuizen stonden er op de plaats van het Berlaymontgebouw?

Waren de buurtwinkels vroeger beter toegankelijk dan nu? Hoe evolueerde de commerciële dichtheid in de wijken in de loop van meer dan vijftig jaar?

Wat is er geworden van de grote werkplaatsen en uitgestrekte opslagplaatsen nabij het kanaal en de stations?

Het grote stadsvervoernet was al goed dicht in 1953.

Als men de laag van de stadssnelwegen oproept, begrijpt men aan welk vernietigingsproces Brussel (gelukkig) grotendeels ontsnapt is.

Economie, mobiliteit, geschiedenis kunnen op elkaar gelegd worden, in verschillende cartografische lagen, om een zeer complexe evolutie beter zichtbaar te maken op de foto's. Nagenoeg 80 jaar verstedelijking wordt op deze manier, op grote of kleine schaal, aanschouwelijk gemaakt in enkel- of meervoudige fotovergelijkingen.

http://www.brusselslife.be/nl/article/bruciel-80-ans-d-urbanisation-sous-la-loupe

En nu?

Versie 2 van HemelsBrussel zal zo'n 2.000 oude foto's omvatten – waarvan meer dan de helft afkomstig is van de postkaartencollectie die de bank Belfius ter beschikking van het BROH gesteld heeft. Als de nieuwe versie online komt (gepland voor eind 2013), zullen de foto's opgeroepen kunnen worden door middel van een aanduiding die gekoppeld is aan de opnamehoek, zodat exact vergeleken kan worden wat er van het grondniveau zichtbaar was vanuit de lucht.

De auteurs hebben al plannen klaar voor versies 3 en 4 van dit geweldige visualisatie-instrument.

Uitvoering: Michel DE BEULE en Ralph BOSWELL, Directie Studies en Planning, Brussel Stedelijke Ontwikkeling (ex-BROH), Gewestelijke Overheidsdienst Brussel.

Inlichtingen: Michel De BEULE - Tel.: 02 204 23 40 - E-mail: mdebeule@sprb.irisnet.be

Link naar de website: http://stedenbouw.irisnet.be/cartografie/Hemelsbrussel